“Kwetsbare oudere kan nergens meer heen”

Geen plek voor kwetsbare ouderen in verpleeghuis: ’Straks alleen met allergrootste zorgbehoefte nog een bed’

Mensen die een indicatie hebben voor het verpleeghuis, kunnen daar lang niet altijd terecht. Er zijn te weinig plekken en daarom is het beleid om mensen zo lang mogelijk in hun eigen huis te verzorgen. Maar of die zorg afdoende is, daarop is weinig zicht. Rijkere ouderen kopen zelf extra zorg in, maar degenen die daarvoor niet de middelen hebben, dreigen weg te kwijnen.

Sinds zijn vrouw vorig jaar overleed, is de 90-jarige Eli* weduwnaar. Na vijftig jaar huwelijk is het nog altijd wennen voor hem om weer alleen te zijn. Daarbij speelt zijn gezondheid steeds meer op. Zo heeft hij diabetes, hartproblemen, aderverkalking en is hij door zijn hoge leeftijd soms wat vergeetachtig.

Zorgindicatie voor plek in verpleeghuis

Ook zelfstandig lopen, bijvoorbeeld naar het toilet, is lastig door een te lage bloeddruk en pijn in zijn benen. Omdat hij veel zorg nodig heeft, heeft zijn dochter Daniella* afgelopen jaar een zorgindicatie voor hem geregeld waarmee hij het wettelijk recht heeft op een plek in het verpleeghuis. In principe kan hij zonder toezicht en intensieve zorg niet meer alleen wonen. Toch moet hij dat.

En Eli is niet de enige. Door de vergrijzing groeit het aantal mensen dat intensieve verpleeghuiszorg nodig heeft. Zij mogen kiezen of ze deze zorg thuis of in een verpleeghuis willen ontvangen. Maar er zijn veel te weinig verpleeghuisplekken om dat recht daadwerkelijk te verzilveren.

Extra plekken bijbouwen mag niet en dat heeft te maken met geld. Als iemand in een verpleeghuis verblijft, worden kost- en inwoning voor hem betaald. Wanneer iemand thuis (verpleeg)zorg ontvangt, betaalt hij of zij zijn eigen woonlasten en maaltijden. Hoewel mensen voor hun kamer in het verpleeghuis vaak een eigen bijdrage moeten betalen, bespaart thuiszorg toch miljoenen.

Recht op verpleeghuiszorg ingeperkt

Al in juli 2023 trok de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) de conclusie dat het recht op verpleeghuiszorg ingeperkt moet worden omdat ’de manier waarop ouderenzorg nu georganiseerd is niet langer houdbaar is’. Ook brancheorganisatie Actiz, het Zorginstituut en de zorgkantoren zijn voorstander van zo’n keuzebeperking. ’Zo kunnen we ervoor zorgen dat de beperkte verblijfplaatsen en het schaarse zorgpersoneel ingezet wordt voor de groep cliënten die dit het hardst nodig heeft’, aldus de NZa.

Onlangs zegde minister Agema (Zorg) de Tweede Kamer toe dat ze gaat kijken of de toelatingscriteria voor het verpleeghuis moeten worden aangepast. „Als de minister deze eisen inderdaad aanscherpt, hebben alleen de mensen met de allergrootste zorgbehoefte nog recht op een verpleeghuisbed”, zegt Arthur Schellekens, directeur van Patiëntenfederatie Nederland. Andere, zeer kwetsbare ouderen kunnen volgens hem dan nergens meer heen. „Maar ook zij hebben 24 uur per dag zorg nodig.”

In werkelijkheid is dit nu al de dagelijkse praktijk. Zorgkantoren die verpleeghuiszorg regelen voor mensen hanteren het beleid ’thuis tenzij’. Dat kan, zegt Martin Buijssen, hoogleraar Gezondheidsrecht aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. „Zolang die gelijkwaardig is aan de 24-uurszorg in het verpleeghuis.”

Thuiszorg over de vloer

Maar dat is volgens hem niet zo. De Inspectie voor de Gezondheidszorg en Jeugd constateerde vorige zomer dat er het een en ander mis gaat in de verpleeghuiszorg aan huis omdat veel zorgaanbieders deze zorg niet op orde hebben. En dat cliënten met een verpleeghuisindicatie ’niet altijd de zorg en ondersteuning krijgen thuis die zij nodig hebben’. Bovendien concludeerde de NZa vorig jaar dat er te weinig zicht is op de toestand van kwetsbare thuiswoners. De zorgwaakhond tikte zorgkantoren op de vingers omdat ze niet aan hun zorgplicht voldeden.

Bij Eli kwamen aanvankelijk thuiszorgmedewerkers over de vloer die door een zorgkantoor geregeld waren. Maar als dochter Daniella ziet dat haar vader niet genoeg zorg krijgt, gooit ze het roer om. Ze neemt contact op met 24 Uurszorgloket, een particuliere organisatie. Deze regelt een zorgprofessional uit Portugal die bij hem komt inwonen. Sindsdien zorgt zij zes dagen per week voor hem en staat ze ook ’s nachts stand-by.

Kosten particuliere zorg

„Ik was echt opgelucht”, vertelt Daniella, die zich vooral zorgen maakte over de avond en nacht. Dan speelt haar vaders diabetes soms op en moet hij bijvoorbeeld meteen insuline kunnen spuiten. Maar zijn ogen werken niet goed meer dus kan hij dat niet alleen. Met de inwonende hulp is afgesproken dat zij hem daar dan bij helpt.

Het verschil in de kosten tussen de reguliere zorg en de particuliere zorg betaalt haar vader iedere maand zelf. Gelukkig kan hij dat. Zo is hij alsnog verzekerd van alle zorg die hij nodig heeft. „Maar dit zou natuurlijk voor iedereen haalbaar moeten zijn”, zegt Danielle. „Niet alleen voor de mensen die het goed kunnen betalen.”

De NZa verwacht dat zorgkantoren meer regie nemen om te voorkomen dat de continuïteit van zorg voor cliënten in gevaar komt. „We zien dat alle zorgkantoren bezig zijn met het opvolgen van onze aanbeveling”, laat een woordvoerster van de NZa weten. Wanneer de zorgkantoren de boel op orde moeten hebben, is niet duidelijk. „Er is geen harde deadline gesteld voor verbeteringen.”

* Gefingeerde namen

Bron: Telegraaf